‘Nooit meer de lieve briefjes onder mijn kussen, nooit meer die schaterlach, nooit meer dansen onder de sterren. En mijn ergste pijn was misschien nog wel de pijn die ik voelde van het verdriet van mijn dochters. “Mama, het heeft nu wel lang genoeg geduurd, wanneer komt pappa terug?” “Mama, de tranen willen niet komen, maar ik ben zo verdrietig, mijn hart staat onder water.”
Een citaat uit het boek Met Verlies Niet Verloren waarvoor ik Nathalie Lans vroeg wat de dood van haar man Edo voor haar heeft betekend.
Voor Nathalie was rouwen een proces van jezelf resetten
‘We voelden ons ontheemd, ontworteld. Sommige gewoonten pasten niet meer in ons leven. Daar kwam ik met vallen en opstaan wel achter. Ik stapte daarom uit de comfortzone van een compleet gezin. Wij gingen letterlijk en figuurlijk op ontdekkingsreis met z’n drietjes. Bewust maar deels ook onbewust hebben we onszelf ontrafeld. Wie waren wij nu eigenlijk zonder Edo, mijn echtgenoot, zonder papa?’
De natuur is ons niet vergeten, wij zijn de natuur vergeten
‘Dieren die leven in het wild geven ons inzicht in het biologische genezingsproces. Zij gunnen ons een kostbare glimp van hoe we zouden kunnen functioneren als ook onze reacties puur instinctief zouden zijn. Dieren zijn onze leraren, die het evenwicht van de natuur illustreren’ (De tijger ontwaakt van Levine).
In de Savanne van Serenga, Mozambique staat een groep impala’s. Omdat de wind draait, ruiken de dieren onraad. Ze staan meteen strak van de spanning. Ze luisteren en inspecteren de omgeving. Er komt geen gevaar opdagen en de dieren gaan ontspannen verder met grazen.
Een jachtluipaard sluipt naderbij en grijpt zijn kans. Hij schiet plotseling tevoorschijn vanuit zijn schuilplaats. De kudde impala’s schiet naar een stukje groen en verschuilt zich. Een impalajong maakt een lelijke misstap, maar herstelt zich razendsnel. Helaas, de verloren seconden heeft het luipaard doen besluiten hem als prooi te kiezen. Er volgt een achtervolging met een snelheid van minstens 100 km. per uur.
Op het moment dat het luipaard het impala-jong wil grijpen, valt het kalf op de grond. Het weet dat de dood nadert. Hij houdt zich voor dood. Het dier belandt in een stadium van bevriezen.
Vechten, vluchten of bevriezen
Als wij, ook zoogdieren, een overweldigende bedreiging ondergaan dan hebben we drie basale reacties die ons ter beschikking staan. Vechten, vluchten of bevriezen.
Zichzelf voor dood houden is voor het impala-jong op dat moment de allerlaatste overlevingsstrategie die het dier in kan zetten. Door te ‘bevriezen’ verkeert het dier in een staat waarin het geen pijn en geen angst meer voelt.
Het roofdier besluit om het slappe ‘dode’ jong mee te nemen naar een veilige plek waar geen andere luipaarden zijn. Op een onbewaakt moment wordt de jonge impala wakker uit zijn bevriezing en neemt de benen.
Als hij eenmaal buiten gevaar is, schudt hij letterlijk het trauma van zich af en krijgt hij weer controle over zijn lichaam. Het jonge dier keert terug naar de kudde alsof er nooit iets voorgevallen is. Zo schudden dieren trauma van zich af. Herken je het van een hond of van een paard?
Cadeau van moeder natuur
In onze cultuur wordt deze vorm van volledige overgave gezien als lafheid. Toch is het een cadeau van moeder natuur. Mensen reageren op traumatische gebeurtenissen in hun leven door te negeren, te ontwijken, te ‘bevriezen’. Je moet begrijpen dat dit een hele basale, menselijke reactie is. Daar hebben we geen bewuste controle over.
Wij mensen hebben veel gemeen met het brein van dieren. Het deel dat bij levensbedreigende gebeurtenissen wordt aangesproken is het reptielenbrein, dat kiest tussen vechten, vluchten of bevriezen. We kunnen veel leren van de dieren.
Het verlies van een dierbare kan een trauma betekenen. Een trauma komt voort uit het bevroren restant aan energie dat niet is ontladen. Denk aan het impala-jong dat de stress heeft opgeladen tijdens de traumatische achtervolging van het luipaard en het daarna letterlijk van zich af heeft geschud.
Ook wij mensen kunnen ontdooien of ontrafelen door de turbulentie die in ons lichaam is ontstaan door de traumatische gebeurtenis te ontladen. De opgeslagen negatieve energie, in het geval van verlies of gestolde rouw uit zich vaak in de vorm van extreem verdriet, angst of depressie. Ons lichaam probeert daarmee de niet-ontladen energie in toom te houden.
Dieren ontladen instinctief. Mensen zijn daar minder bedreven in. We raken vervuld van angst, zorgen en verdriet en we zijn niet meer in staat om van onszelf te houden en ons thuis te voelen in de wereld waarin we bestaan.
Vastgezette energie moeten we ontladen
Rust, veiligheid en bescherming is wat we nodig hebben om te herstellen. We hebben de steun nodig van vrienden en familie en ook van de natuur. Pas dan kunnen we vertrouwen op het natuurlijke proces van ontlading en voltooiing.
Nathalie spiegelt zichzelf soms aan haar hond Freddie als zij zich druk maakt of verdrietig voelt.
‘Wanneer je door hondenogen naar de wereld kijkt, wordt het leven een stuk makkelijker. Als hij moe is, gaat hij slapen. En wordt hij wakker? Dan maakt hij de juiste bewegingen om op gang te komen. Komt hij anderen tegen die hem niet aanstaan, dan loopt hij na een korte besnuffeling beleefd door en schudt de negativiteit letterlijk van zich af.’
Tot slot, eindig je dag eens met de spanning van je af te ‘schudden’ of maak er een ochtendritueel van.
Conclusie: Schudden dóet wat met je.
