De deur is open…
We schuifelen stilletjes de oude kerk binnen. We zijn op vakantie in Venetië. Niet alleen is het heerlijk koel in de kerk, er heerst ook een serene rust. mijn twee kinderen lopen naar het hoekje met de Heilige Maria en de brandende kaarsjes. Een muntje in het bakje van modern plexiglas geeft hen de vrijbrief om zelf ook een kaars te pakken. Ze ontsteken ieder geconcentreerd een kaarsje aan. In gedachten bij hun overleden pappa. Iedere vakantie doen we dat. Nog steeds. Dat is zo één van onze rituelen geworden.
Het licht van een kaars symboliseert voor veel mensen de verbinding tussen hemel en aarde en wordt wereldwijd gebruikt om overledenen te herdenken. Je hebt het gevoel dat je echt iets kunt doen met iets wat voor ons allemaal zo ongrijpbaar is als de dood. Het maakt het gemis van een dierbare tastbaar (aldus religiewetenschapper aan de Radboud Universiteit Nijmegen Claudia Venhorst). Vuur is het symbool voor liefde, licht en warmte.
Rituelen maken het gemis van een dierbare tastbaar
Wanneer je rouwt om een overleden dierbare, kunnen rituelen je helpen bij het rouwproces. Een ritueel kan je zien als een eerbetoon aan de overledene, maar het is ook een manier om het overlijden een plaats te geven in je bestaan.
Blij geloof
Voor mijn boek Met Verlies Niet Verloren interviewde ik Benedict Hamans, die zijn tweelingzusje voor zijn ogen zag verongelukken toen zij beiden 14 jaar oud waren. Zijn Godsgeloof hielp hem bij het verwerken van dit grote verlies. Hij heeft geleerd om te doen wat zijn hart hem ingeeft. Wanneer je dat doet, kun je er voor anderen zijn.
Als veertienjarige jongen zag hij in die tijd, een groot geloof bij zijn vader. Dat Godsgeloof bood hem troost. Het geloof heeft hem ook geholpen in het aanvaarden van het verlies van zijn zus Melanie.
‘Ik ben nuchter zegt Benedict en heb een blij geloof waaraan ik nooit heb getwijfeld. Geloof relativeert voor mij de zwaarte van het leven. Religie heeft echter geen antwoord op alles. Het is een pleister op de wond, maar de wond is er net zo goed.’
Het hele interview met Benedict lees je in mijn boek Met Verlies Niet Verloren.
Voor iedereen is weer iets anders helpend in zijn proces van verdriet en rouw. Een kaarsje branden in een kerk, bidden of praten tegen degene die je mist. Samen met vrienden onder het genot van een goed glas wijn of een gebakje zijn of haar geboortedag vieren. Het zijn rituelen om te herdenken dat jij hem of haar hebt mogen kennen in je leven. Iedereen heeft zo zijn eigen behoeften en manieren om zijn verdriet de ruimte te geven. Dat mag natuurlijk zo lang en zo vaak als jij daar behoefte aan hebt. Je geeft betekenis aan het leven met jouw dierbare.
Collectieve rouw
Vroeger rouwden mensen veel meer met elkaar. In het dorp of in de kerkgemeente. Tegenwoordig lijken mensen weer meer die behoefte te voelen om rouw met elkaar te delen. Om collectief te rouwen. Denk bijvoorbeeld aan de stille tochten die georganiseerd worden in wijken waar iemand gemist moet worden. Of denk aan gedenkplaatsen voor verkeers- of geweldslachtoffers. Ook lotgenotengroepen op social media kun je scharen onder een uiting van collectieve rouw.
Persoonlijk
Voor mij persoonlijk blijft het aansteken van een kaarsje een moment om even stil te staan bij het gemis. Ik doe dat nog steeds in kerken in binnen- of buitenland, bij het graf of bij een foto. Ik blijf dat ook doen. Ik voel me daar prettig bij. Het geeft mij een gevoel van even stil staan bij hen die mij ontvallen zijn. In mijn tas en in het dashboardkastje van mijn auto ligt steevast een doosje lucifers en een theelichtje.
Aan welke rituelen hecht jij waarde?
In mijn boek, geschreven door schrijfster en lotgenoot Nathalie Lans, staat steeds één van mijn geïnterviewde gasten centraal. Volgende keer citeer ik stukjes uit het interview met Iris van den Heuvel. Door niet aangeboren hersenletsel heeft zij het gevoel een deel van haar dochter kwijt te zijn.
